Kocaeli İzmit, Anadolu’da Roma’ya başkentlik yapmış tek şehir olarak, İmparator Trajan döneminde inşa edilen mühendislik harikası su kemerleri ve Osmanlı döneminin zarif hayratlarıyla tarihi bir zenginlik sunuyor.
Tarih boyunca Roma, Bizans ve Osmanlı medeniyetlerine ev sahipliği yapması nedeniyle “katmanlı şehir” özelliğine sahip olan İzmit, (Nikomedia) tarihi su yapılarıyla dikkatleri üzerine çekiyor. Roma döneminde kente hayat veren devasa su kemerleri ile Osmanlı döneminde mahalle kültürünün merkezi haline gelen zarif çeşmeler, kentin sokaklarında yaşamaya devam ediyor. Özellikle Orhan, Akçakoca ve Hacı Hasan mahallelerinde yoğunlaşan tarihi yapılar, yıkıcı depremlere rağmen ayakta kalmayı başardı.
İzmit, Roma İmparatorluğu’na 46 yıl başkentlik yapmış bir kent olarak, su mimarisinin köklü bir geçmişe sahip olduğunu ifade eden Art Nicomedia Kültür Sanat Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Akın Ülkü Sevinç, şehrin su ihtiyacının o dönemde kurulan benzersiz mühendislik sistemleriyle karşılandığını belirtiyor.
Yaşanan büyük depremlerin kenti yerle bir ettiğini hatırlatan Sevinç, günümüzde Nikomedia dönemine ait çok az yapının günümüze ulaşabildiğini vurguladı. Sevinç, “İzmit’in yaklaşık 2700 yıllık bir tarihi geçmişi bulunuyor. İlk yerleşim, Astakos denilen yer ile başlıyor. Milattan önce 8. yüzyılda Yunanistan’dan göç eden Megaralılar tarafından kurulan bu koloni, bölgede ilk yaşam izlerini oluşturuyor. Kent zamanla gelişiyor ve büyüyor. I. Nikomedes döneminde, Milattan önce 3. yüzyılda, Nikomedes’in kararıyla karşı tarafta başlayan ilk yerleşim buraya taşınıyor. Nicomedia olarak bilinen kent burada inşa edilmeye başlıyor. İmar faaliyetleri kapsamında çeşitli yapılar, kamu binaları ve kompleksler oluşturuluyor. Milattan sonra 284 yılında ise Roma İmparatoru Diocletianus tarafından Roma İmparatorluğu’nun başkenti ilan ediliyor” dedi.
Sevinç, Roma döneminde Bithynia Valisi Plinius’un girişimleri sayesinde kente su getirildiğini ifade ederek, şu bilgileri paylaştı: “Bithynia Valisi Plinius, milattan sonra 2. yüzyılda İmparator Trajan’a yazdığı mektuplar sonucunda aldığı maddi desteklerle Paşasuyu bölgesinden şehir merkezine kilometrelerce uzunlukta bir antik su kemeri sistemi kurdurmuştur. Bu sistem, su kaynağından merkeze su taşıyarak kentin içme ve temiz su ihtiyacını karşılıyordu. Ayrıca hamam ve tuvaletlerde hijyenik amaçla kullanım sağlıyordu. Benzer sistemler o dönemde dünyadaki birçok kentte mevcutti.”
Sevinç, Roma döneminin kitlesel su yapılarının ardından Osmanlı döneminde suyun “hayrat” kültürüyle estetik bir boyut kazandığını belirtti. Özellikle Orhan, Akçakoca ve Hacı Hasan mahallelerinde pek çok tarihi çeşme bulunuyor. Sevinç, “İzmit’in özellikle Orhan, Akçakoca ve Hacı Hasan mahallelerinde çok sayıda hayrat çeşme mevcut. Şu anda bulunduğumuz Orhan Camisinin karşısında, 16. yüzyılda yapılmış Canfeda Ketuda Hatun Çeşmesi yer alıyor. III. Murat’ın annesi Nurbanu Sultan’ın cariyelerinden biri olan Canfeda Hatun tarafından yaptırılan bu çeşmeler hayrat olarak biliniyor. Canfeda Hatun’un bu bölgede birçok su hayratı bulunuyor. Sadece İzmit’te değil, Doğu Marmara bölgesi kapsamında Düzce, Sakarya ve Bolu gibi illerde de birçok çeşme yaptırmıştır. İzmit’te bu tür hayrat çeşmelerden onun üzerinde bulunuyor” diye konuştu.
(Haber Merkezi)
