Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yaşar Barut, dijital cihazların erken yaşta çocukların hayatına girmesinin gelişimsel açıdan ciddi riskler taşıdığı uyarısında bulundu.
Barut, yaptığı yazılı açıklamada, özellikle 0-6 yaş arasındaki çocukların dijital ekranlara uzun süre maruz kalmasının; zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimleri üzerinde olumsuz sonuçlar doğurabileceğini belirtti.
Çocukların en hızlı beyin gelişiminin yaşandığı bu dönemde, deneyimsel öğrenme, oyun ve insan etkileşiminin temel öneme sahip olduğunu vurgulayan Barut, şu uyarıyı yaptı:
“Çocukların erken yaşta telefonla tanışması, özellikle beyin gelişiminin en hızlı olduğu 0-6 yaş döneminde olumsuz etkiler yaratabilir. 0-6 yaş grubundaki çocuklar için deneyimsel öğrenme, oyun ve insan etkileşimi kritik önemdedir. Telefon gibi pasif ekranlar, dili anlama, duyguları tanıma ve ifade etme gibi gelişim alanlarında gecikmelere neden olabilir.”
Ekran Süresi Dikkat ve Uyku Bozukluklarına Neden Olabiliyor
Barut, yapılan bilimsel araştırmalara atıfta bulunarak, ekran başında geçirilen sürenin çocuklarda çeşitli sorunlara yol açabileceğine dikkat çekti. Şu ifadeleri kullandı:
“Bilimsel araştırmalar, uzun süreli ekrana maruz kalan çocuklarda dikkat eksikliği, hiperaktivite belirtileri, uyku problemleri ve sosyal etkileşimlerde zayıflık ile ilişkilendirildiğini ortaya koyuyor. Özellikle hızlı görsel geçişler içeren dijital içerikler, çocukların dikkat sürelerini kısaltabiliyor. Ayrıca mavi ışık, uyku hormonlarını baskılayarak çocukların uykuya geçişini zorlaştırabiliyor. Sosyal gelişim açısından da yüz yüze etkileşimlerin yerini ekranın alması, empati gelişimini ve sosyal ipuçlarını okuma becerilerini olumsuz etkiliyor.”
Barut, birçok ebeveynin dijital cihazları “sakinleştirici” ya da “ödül-ceza aracı” olarak kullandığını belirterek bu davranışın olumsuz sonuçlar doğurabileceğini belirtti:
“Telefonun bir ‘sakinleştirici’ ya da ‘ödül-ceza aracı’ olarak kullanılması, çocukların duygusal düzenleme becerilerinin gelişmesini engelleyebilir. Çocuklar zorlayıcı duygularla başa çıkmayı öğrenmek yerine bu duyguları bastırmak için dışsal araçlara bağımlı hale gelebilir. Telefonun bir sakinleştirici olarak kullanılması, ilerleyen yaşlarda stres, kaygı veya öfke gibi duygularla başa çıkmakta zorluk yaşamalarına neden olabilir.”
Aileler ve Öğretmenler Sorumluluk Almalı
Barut, çocukların teknolojiyle sağlıklı bir ilişki kurabilmesi için ailelerin ve eğitimcilerin bilinçli hareket etmesi gerektiğini vurgulayarak şu değerlendirmede bulundu:
“Bunun yerine çocukları kitap okumaya, açık havada oyun oynamaya ve yaratıcı etkinliklerle meşgul olmaya teşvik etmek çok daha faydalı olacaktır. Çocuğunuzla birlikte dijital içerikleri izlemek ve sonrasında bu içerikler hakkında konuşmak, onun dijital dünyayı anlamasını ve medya okuryazarlığını geliştirmesini sağlar. Ayrıca, günlük yaşamda ekranlardan uzak kalınacak zaman dilimleri planlamak; örneğin yemek saatlerinde ya da yatmadan önce dijital molalar vermek, sağlıklı bir kullanım alışkanlığı kazandırmada oldukça etkilidir.”
“Medya Okuryazarlığı Müfredata Girmeli”
Doç. Dr. Barut, medya okuryazarlığının okul müfredatına entegre edilmesi gerektiğini vurgulayarak şunları kaydetti:
“Devlet politikaları, çocukların sağlıklı dijital medya kullanımı konusunda bilinçli bireyler olarak yetişmeleri için medya okuryazarlığını okul müfredatlarına entegre etmeli. Ailelere rehberlik hizmetleri sunulmalı ve ekran yerine aktif öğrenme desteklenmeli. İskandinav ülkelerinde uygulanan ‘ekran detoksu günleri’ veya Japonya’daki sınırlı ekran politikaları, çocukların teknolojiyle sağlıklı bağlar kurmasına yardımcı olan başarılı örnekler arasında yer alıyor.”
(AA)
