Türk karikatürünün dünyaya tanıtılması ve dünya karikatürünün ülkemize aktarılmasında önemli katkıları olan Geredeli hemşerimiz Mehmet Saim Bilge ile karikatür üzerine söyleşi yapıldı.
Geredeli hemşerimiz ve Gazetemiz karikatüristi Mehmet Saim Bilge’nin, Onurhan Alpagut’a verdiği röportajda şu başlıklar öne çıkarıldı.
DÜNYANIN ORTAK DİLİ KARİKATÜR
Karikatür, başlıca ele aldığı konuları komik veya iğneleyici olması için ve çarpıtan resim türüdür. Abartılı ve çarpıtıcı betimlerini çizgilerle yapan bu sanat dalı basında ise, sıklıkla sosyal ve siyasi eleştiri yapmakta kullanılmaktadır. Bizlerde bu hafta karikatürün her dalında faaliyet gösteren tecrübeli karikatürist Mehmet Saim Bilge ile karikatür üzerine konuştuk.
Sizi kısaca tanıyabilir miyiz?
1957 yılında Bolu Gerede’de doğdum. İlk ve ortaokulu Gerede’de okudum. 1974 yılında Kuleli Askeri Lisesi’nden, 1978 yılında da Kara Harp Okulundan Piyade Teğmen olarak mezun oldum. Yurdun çeşitli yerlerinde sırasıyla takım, bölük ve tabur komutanlığı yaptım. Ayrıca; EDOK Komutanlığında Denetleme Gurup Amirliği görevinde bulundum. Gürcistan ve Azerbaycan’da da geçici görev hizmetinde bulundum. 2009 yılında 40 yıla yakın gururla hizmet ettiğim TSK’dan Kıdemli Albay rütbesiyle emekli oldum. Fatma Bilge ile evliyim. Selahattin Samet (Başkent Üniversitesi hukuk fakültesi mezunu ve aynı üniversitede hukuk alanında araştırma görevlisi) ve Makbule Merve (Başkent Üniversitesi iç mimarlık bölümü) isminde iki çocuğum var.
“ÇİZMEK BENİM İÇİN OLMAZSA OLMAZDIR”
Karikatür sevdanızın başlangıcından söz eder misiniz? Neden karikatür?
Karikatürü çizmeye emekli olduktan sonra başladım. Aslında ilkokuldan önce çizme yeteneğimin olduğunun farkındaydım. İlk çizimimi ilkokula başlamadan çarşıdan kırtasiyeciden karton alıp üzerine resimler çizdiğimi hatırlıyorum. İlkokulda resim dersim çok iyiydi. Hatta arkadaşlarım resim defterlerini alıp bana resim çizdirmek için sıraya girerlerdi. İlkokul 3. sınıftayken sınıfımıza gelen Milli Eğitim yetkilisi 19 Mayıs’la ilgili bir resim çizmemizi istedi. Çizilen resimler içerisinde benim resmimi beğenerek tüm arkadaşlarıma beni alkışlattı. Resim çizmede sınır tanımıyordum. Hatta kitapların üzerine de kitaplarda bulunan yazarların resimlerini çizerdim. Neden karikatüre gelince sevdiğim için… Karikatür çizmek bir sevdadır çizmediğim zaman rahat edemem çizmek benim için olmazsa olmazdır
SİZCE KARİKATÜRÜN AMACI NEDİR, NASIL OLMALIDIR?
Amaç çok çeşitlidir karikatürde bu sizin ne maksatla çizdiğinize de bağlı. Karikatür aslında en kısa yoldan bir eksiği ve yanlışı göstermektir ve bu da çizgiye mizah katılarak yapılır. Tabi sadece eleştiri de diyemeyiz bazen tebessüm ettirmek için de çizebilirsiniz veya eğitimde yardımcı olmak konunun iyi anlaşılmasını sağlamak içinde çizebilirsiniz. Karikatür hayatın her alanında karşınıza çıkar. Fakat çizerken usturuplu çizmek, genel ahlak kuralları ile kişi hak ve özgürlüklerine de saygılı olmak şarttır. Çok okumalı tüm dünya ve bölgesel kültürleri ve hassasiyetleri de dikkate almalısınız. Yoksa iş amacını aşar hakarete varan bir boyuta taşabilir.
KARİKATÜRÜ ULUSAL BOYUTA TAŞIDILAR
Çalışmalarınızda belirli bir düzeye ulaştınız peki karikatür ile olan bu yolculuğunuzda size destek verenler oldu mu?
Evet, kendi kendimize çizmekle başlamış olduğumuz karikatür maceramız çeşitli ulusal ve uluslararası sergilere ve yarışmalara katılmak ve çeşitli ulusal ve uluslararası gazete ve dergilerde yayınlanmasının yanı sıra canlı TV yayıncılığına kadar geldi. Küresel Karikatür Kulübünü kurarak Küresel Online uzaktan eğitim kurumunun Küresel TV Stüdyolarından yaptığımız canlı yayınlarla Türkiye’de hatta dünyada da diyebiliriz ilk defa karikatür kültürünün büyük kitlelere ulaşmasını sağlıyoruz, dünya ve Türkiye’nin ünlü karikatüristlerini seyirci ile buluşturuyoruz, karikatür çizmenin yanı sıra nasıl okunması gerektiğini de öğretiyoruz. Ayrıca TRT Diyanet TV’de Hattı Mizah karikatür programıyla daha geniş kitlelere karikatürü sevdirmeye çalışıyoruz. Bu yolculuğumuzda başta eşim ve çocuklarımın olmak üzere devre arkadaşlarım meslektaşlarım karikatürcüler derneği başkanı ve karikatürist arkadaşlarım küresel online yönetim kurulu başkanı ve çalışanlarını desteği oldu.
KARİKATÜR ÇİZGİNİZDEN SÖZ EDECEK OLURSAK
Genellikle yazısız ve de siyasi olmayan evrensel nitelikte karikatür çizmekteyim. Böylece çizdiğim karikatürü her zaman ve her ulustan okuyucu rahatlıkla anlayabilmektedir, şayet ülkemizi ilgilendiren uluslararası konularda çizmem gereken konular olursa onu da kaçırmam.
TÜRK MİZAHININ GÜNÜMÜZDEKİ DURUMU HAKKINDA NELER SÖYLERSİNİZ?
Türk mizahı her dönem kendi yerini muhafaza etmiştir ve ülkemiz mizah konusunda çok derin bir kültüre sahip sadece Nasreddin Hocamız bile başlı başına bir ekoldür. Tabi bu dünyadan ayrı düşünülemez internetin yaygınlaşmasıyla özellikle basılı karikatür yerini dijital ortamda devam ettirmeye çalışmaktadır. Bu hem iyi hem kötü iyi çünkü anında geniş kitlelere hatta dünyanın öbür ucuna ulaşabiliyorsunuz kötü tarafı ise basılı karikatür eskisi kadar revaçta olmuyor haliyle.
DÜNYA VE TÜRK KARİKATÜRÜNÜ KARŞILAŞTIRACAK OLURSAK, BİZ HANGİ KONUMDAYIZ?
Karikatürde dünyadan geride değiliz benim gözlemleyebildiğim kadarıyla ve şunu da belirteyim ki siz eğer bir ülkede ve dünyada ne olup bittiğini anlamak istiyorsanız çizilen karikatürlere bakarak anlayabilirsiniz sadece bugünü değil geçmişte olup bitenleri de.
KARİKATÜR ANLAMINDA NE TÜR ETKİNLİKLERDE BULUNDUNUZ VE BULUNMAKTASINIZ?
Küresel TV’de her hafta cumartesi günleri saat 12.45-13.20 arası canlı, TRT Diyanet TV’de de yine her cumartesi saat 13.30-14.00 arası banttan Hattı Mizah karikatür programları dışında yurt içi ve dışında yayımlanan çeşitli gazete ve dergilere karikatür çizmekteyim. Fırsat buldukça sergi ve yarışmalara da katılmaya çalışıyorum. Yurt dışında; Amerika Birleşik Devletleri’nde ‘Sultan Magazine’ dergi ve gazetelerinde ‘Şehzade’ adlı köşemde, Hindistan’da ‘Cartoon Watch’ dergisinde,Romanya’da ‘Forum’ dergisinde, Mısır’da ‘Paharohs’ ve ‘Cairocature’ dergilerinde, Almanya, Hollanda, Belçika ve Norveç’te yayımlanan ‘Eurocanlar’ dergisinde, İran’da ‘Visuals’ dergisinde. Yurt içinde; ‘Fenamizah’ dergisi Üvendire isimli köşemde, İzmir ve Ankara’da yayımlanan ‘Maydanoz’ dergisinde, TESUD’un Birlik dergisi (Türkiye Emekli Subaylar Derneği tarafından çıkartılan bir dergi ), GERKAV’ın Gerede dergisi Ankara Büyükşehir dergisi, Günlük Gerede Medya Takip Gazetesi ve haftalık Gerede Gazetesi ve ‘Geredenet’ sitesi, Ankara Çayyolu dergisi mizah köşesi,Spor Yıldızı dergisi, Gelibolu ve gaziler dergileri,Bayraklı belediyesi ‘Bayraklı’ dergisi, Çangal mizah dergisinde kasatura köşesi.
YARIŞMALAR KARİKATÜRCÜLER İÇİN BİR FIRSAT
Türkiye’de çok sayıda karikatür yarışması düzenleniyor. Bunlarla ilgili düşünceleriniz nedir?
Evet Türkiye’de birçok yerel, ulusal ve uluslararası karikatür yarışmaları düzenlenmektedir. Özellikle Uluslararası Nasreddin Hoca yarışması dünyaca ünlü ve prestijli bir yarışmadır. Karikatür yarışmaları karikatür sanatı ile ilgilenenler için iyi bir fırsattır diyebiliriz. Ayrıca özellikle uluslararası düzenlenen yarışmalarla da hem Türk karikatürünü ve kültürünü tanıtma aynı zamanda da dünya karikatürünü karikatüristlerini ve kültürünü tanıma fırsatı bulabiliyorsunuz. En son uluslararası küresel karikatür yarışması düzenledik ve jüri üyelerinden biri de bendim.
KİŞİSEL OLARAK YARIŞMALARA KATILIYOR MUSUNUZ? ALDIĞINIZ ÖDÜL VEYA ÖDÜLLER VAR MI?
TV programlarım benim vaktimin çoğunu almaktadır ama vakit buldukça yarışmalara da katılmaya çalışıyorum aldığım ödüller ise; İzmir Boşnaklar derneğinin düzenlediği Srebrenica katliamı ile ilgili uluslararası yarışmada; dünya ikinciliği. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın düzenlediği ‘İşyerlerinde Mobbing’ konulu yarışmada; mansiyon, Marmaris Belediye Başkanlığı’nın düzenlediği turizm konulu yarışmada mansiyon, İzmir Bayraklı Belediye Başkanlığı’nın düzenlediği adalet konulu yarışmada mansiyon, İstanbul Kimya Mühendisleri Odasının düzenlediği barış için kimya yarışmada da mansiyon ödülünü kazandım. Bu arada şunu da belirtmeliyim ki çizmiş olduğum bir karikatürüm Almanya’da okutulan ders kitaplarına girmiştir.
KARİKATÜRÜ SEVDİRMEYE DEVAM ETTİRMEK
Çalışmalarınızda kendinize bir hedef koydunuz mu veya ben hedefime ulaştım diyebilir misiniz?
Tabi ki hedefsiz hiçbir iş olmaz benim de hedefim; karikatür alanında daha iyi işler yapmak karikatüre hizmete devam etmek. Yapmış olduğumuz ve dünyada bir ilk olan canlı ve banttan TV yayınlarıyla Türk karikatürünü dünyaya, dünya karikatürünü Türk karikatür severlere tanıtmaya devam etmek bu alanda şu ana kadar 5 kıtadan 14 ülkeden konuk ettiğimiz 20 karikatür sanatçısının sayısı ile Türkiye’den de canlı yayına konuk ettiğimiz 25 sanatçımızın sayısını artırmak. Geleceğin karikatürcülerini yetiştirmek ve karikatürü sevdirmeye devam etmektir.
KİŞİSEL VEYA ORTAK SERGİLERİNİZ OLDU MU?
Uluslararası ve ulusal birçok ortak sergide eserlerim sergilendi ve sergilenmeye de devam ediyor bazıları yurt dışında; 4 kıtada Avusturalya hariç inşallah orada da sergilenince 5 kıtayı tamamlayacağız. Arjantin, Brezilya, Kosta Rika, Mısır, Kosova, Bulgaristan ve Bosna-Hersek’te çok sayıda sergi. Yurt içinde; Marmaris, Bursa, Antalya, İzmir, Adana, İstanbul, Ankara ve başka birçok ilde karikatürlerim sergilendi.
HALKIMIZ SİZCE KARİKATÜRE YETERİNCE İLGİ GÖSTERİYOR MU?
İlgileniyor diyebiliriz yeterli olmasa da fakat ben umutluyum. Özellikle yaptığımız canlı TV karikatür program yayınlarımızda çocukların gençlerin aileleri ile birlikte ilgiyle izlediklerine ve aktif olarak da katıldıklarına şahit oluyoruz.
‘Tİ’ YE ALMADA KİMSE ELİMİZE SU DÖKEMEZ
Türk insanının mizaha bakış açısı nedir?
İnsanımız mizaha çok yatkın en üzücü olaylarda bile olaylara mizahi açıdan bakabilmektedir. Özellikle internette buna çok şahit oluyoruz hemen olayı ‘ti’ ye alma ve o üzücü olayı bile eğlenceli hale getirmede elimize su dökecek başka bir ulus yoktur herhalde.
Yayınlanan pek çok mizah dergisi ve gazete mevcut. Bu çalışmaların politik, toplumsal ve sanatsal işlevleri nedir? Karikatürün amacına ulaştığına inanıyor musunuz?
Yayınların çokluğundan ziyade niteliği önemli bu her alanda geçerli bir kuraldır aslında daha önce de belirttiğim gibi eğer verilmek istenen mesajı tebessüm ettirerek verebiliyorsanız amaca ulaşmışsınızdır demektir. Karikatür ince sanattır. Tek atış tek vuruş yapmalısınız ama incitmeden hakaret etmeden tabi ki şöyle düşünelim sizin bir hatanızı kibarca mı söyleseler daha etkili olur yoksa kaba davranarak bağırıp çağırarak mı? Aynı şey herhalde bir de küfür tekme tokat olursa o da ayrı tabii. Karşınızdakinin de insan olduğunu kişilik ve haysiyet gurur sahibi olduğunu unutmamalısınız öyle olursa başarılı olur.
SON OLARAK BELİRTMEK İSTEDİKLERİNİZ.
Karikatür bence dünyanın en eski sanatıdır ve her insan da karikatürist doğar çok iddialı gibi görünse de bu tespitim doğrudur. Mağaralara bakarsak daha yazıdan önce şekiller resimler çizilmiştir. İnsanlar düşüncelerini şekillerle anlatmıştır hem de abartılı çizimlerle yani bir çeşit karikatürle diyebiliriz. Gelelim her insanın karikatürist doğması meselesine uzağa gitmeye gerek yok kendimize bakalım ilkokulda çizdiklerimiz resimden ziyade karikatüre benzemiyor mu? Evet aynen hem de içimizden geldiği gibi düşüncemizi hür bir şekilde ve abartarak çiziyorduk ama ilerde karikatürist olmak ise yetenekle birlikte bir tercih meselesidir. Karikatür dünyanın ortak dilidir de aynı zamanda hiçbir yabancı dil bilmeden de karşınızdakine düşüncenizi anlatabilir ve çizileni de anlayabilirsiniz, anlaşabilirsiniz yani. Karikatürle uğraşırsanız hayata başka gözle bakarsınız. Ayrıca karikatür benim her şeyimdir. Onsuz yapamam ve herkese de tavsiyem şudur; mutlaka bir şeylerle ilgilenin. Bu karikatür olur, resim olur, fotoğrafçılık olur, müzik olur, spor olur. Bunlar insanı hayata bağlayan öğelerdir. Hele karikatür, anlatılmaz çizilir. Kısacası karikatür çizgi ile yapılan mizahtır ve mizahın izahı yoktur.
