Nefs muhasebesi, kişinin kendi kendisini sorgulaması ve otokontrolüdür.
Yaptığımız ve yapamadığımız her şeyi gözden geçirmek; yaptığımız kötü işler için pişmanlık duyup tevbe etmek, yapmadığımız güzel işler için de yine pişmanlık duyup ilk fırsatta yapmaya söz vermektir.
Biz insanlar ölümü hep başkaları için düşünür sanki başımıza gelmeyecek gibi davranırız. Oysa ölüm başucumuzdadır. Ölüm en çok bize yakındır. Ölümü ciddi anlamda hissedebilmek için bir ıssız mekânda bir çukura uzanıp öldüğünü varsayarak kendilerini sorgulayan nice kahramanlar vardır. Gerçek kahraman onlardır. Yani ölmeden önce ölenlerdir. Ölümü iliklerimizde hissedersek, haksızlık yapabilir miyiz? İbadetlerimizi terk edebilir miyiz? Oysa günümüzde insanlar, ölümü gündeme getirmekten kaçıyorlar. Ne zaman ölümden söz etsek “öf aman güzel şeylerden bahsedelim’’ diyerek âdeta “şom ağızlı’’ olmakla suçlanıyoruz. Peygamberimiz “Ağzınızın tadını bozan ölümü sıkça hatırlayınız’’ buyuruyor. Kafamızı iki elimizin arasına alalım düşünelim: Şu anda ölüme hazır mıyız? Dosdoğru yolda azimle ölüme yol alabiliyor muyuz?
Şu sonbahar günlerinde en iyi ibadet, ölümü tefekkür etmek olacaktır. Çünkü ölüm, hayatın en büyük gerçeğidir.
Şairin dediği gibi,
“Seni yakalarız bir gün ey ölüm,
Senin de ödevin tükenir bir gün!’’
